Hoe wordt kerst gevierd in Polen?

Het Oost-Europese Polen kent de prachtigste kersttradities, die zoveel rijker zijn dan dat we ze in Nederland kennen. In de serie over kerst(tradities) in het buitenland, kon dit mooie land daarom echt niet ontbreken. Hoe wordt kerst precies gevierd in Polen? We interviewden Maria…

1. Wie ben je en waar kom je vandaan?

“Ik ben Maria Daszkiewicz, ik kom uit Polen. Ik ben geboren in Chodziez – een stad in Centraal-West Polen. Tijdens mijn studententijd verhuisde ik naar het Zuid-Westen – naar Wroclaw, waar ik gestudeerd heb aan de Technologische Universiteit. Mijn hart won het een paar jaar later van mijn hoofd, want nadat ik mijn vriend ontmoette besloot ik mijn fijne, comfortabele en vredige leven in Polen achter te laten en met hem naar Nederland te vertrekken. Sinds 2 jaar woon ik in Eindhoven.”

2. Hoe wordt kerst in Polen gevierd?

“Kerst wordt in Polen uitgebreid gevierd, de sfeer is warm en vol plezier. Hoewel in de kerk Pasen het belangrijkst is, vinden de Polen zelf kerstmis het meest belangrijk. In de hele periode van de Advent (4 weken voor kerstavond) gaan veel Polen naar de kerk. Elke dag is er een ochtendceremonie om 7 uur ’s ochtends – heel speciaal met kaarslicht – als kind vond ik dat geweldig.

Voorbereidingen starten normaalgesproken half november, dan kun je al veranderingen zien in steden en dorpen, mooie kerstversieringen, kerstbomen en kleurrijke lichtjes. Officieel zijn er twee kerstdagen, plus kerstavond – wat de mooiste avond van het jaar is. Tot laat in de middag doen we allerlei voorbereidingen; we bereiden het diner voor, maken het huis schoon, dekken een mooie kersttafel en maken onszelf mooi. De meeste families komen samen op kerstavond – normaalgesproken bij opa en oma thuis.

Elkaar kadootjes geven is ook een belangrijk onderdeel van kerstavond, de Kerstman komt vaak langs (als er kleine kinderen zijn). Een populaire traditie is dat alle kadootjes onder de kerstboom worden gelegd met de namen van de ontvangers erop. Na het eten ren je naar de boom om je cadeau’s te pakken. Soms wordt er een ‘winnaar’ aangewezen (meestal de jongste van de familie) die alle cadeautjes mag verdelen.

Na het speciale kerstdiner op kerstavond en het verzamelen (en geven) van de kadootjes is er een grote viering in de kerk – die start meestal om 12 uur ’s nachts. En daarna eten we allerlei  heerlijkheden, cakes, snoepjes, noten en fruit.”

3. Welke Poolse kersttradities zijn het meest bijzonder?

“Een hele bijzondere traditie in Polen is het delen van de kersthostie of heilige wafel en kerstwensen. Elke familie doet het vlak voor het kerstdiner op kerstavond. De kersttafel dekken we met hooi onder een wit tafellaken (of servet), als symbool voor de armoede van Jezus. En we houden altijd 1 plaats vrij voor een onverwachte gast, die plaats wordt ook gedekt met borden en bestek – want er moet altijd ruimte zijn voor bijvoorbeeld een dakloze, met Kerst mag niemand alleen zijn.

Daarnaast schrijft de traditie voor dat we altijd precies 12 gerechten op tafel hebben staan. Dit zijn over het algemeen geen vaste gerechten, elke streek heeft haar eigen culinaire tradities. Maar toch zie je vaak steeds dezelfde soort gerechten terugkomen.”

4. Welke kerstevenementen kun je aanraden om te bezoeken in Polen?

“Er zijn niet echt kerstmarkten in Polen, geen bekende althans. Kerstfestivals en -concerten zijn wel heel erg populair tijdens de kerstperiode – waar mensen kerstliederen zingen of prachtige klassieke muziek maken. Er zijn ook grappige kerstconcerten. Er is altijd veel entertainment op tv tijdens de kerstdagen, waar populaire zangers optreden. Veel mensen kijken naar de tv terwijl ze zitten te eten.”

5. Wat wordt er met kerst gegeten en gedronken in Polen?

“We serveren traditioneel precies 12 gerechten op tafel, waar iedereen van moet proeven. De gerechten zijn niet overal het zelfde (het verschilt ook per regio in Polen), maar in veel huishoudens wordt het (een variatie) op de volgende gerechten geserveerd:

1. Pierogie – soort dumplings met zuurkool en paddestoelen
2. Karper – in gelei met groente, haring, gebakken, uit de oven, gebakken met champignonvulling
3. Traditionele vissoep
4. Barszcz z uszkami – rode bietensoep met speciale dumplings
5. Zuurkool met gedroogde champignons
6. Zuurkool met bonen
7. Compote van gedroogd fruit (tuuti frutti)
8. In Oost-Polen is de Kutia (die van maanzaad en gekookte tarwe met honing, noten en rozijnen wordt gemaakt) erg populair
9. Piernik – gingerbread cake
10. Maanzaadcake
11. Sernik (cheesecake)
12. Honing en noten

Recept: Pierogie – Typisch Poolse kerstdumplings

Wat heb je nodig?

Voor het deeg

• 4 cups bloem
• zout
• 2 eetlepels olie
• 2 cups warm water
• Een schaal
• Een theedoek

Voor de vulling

• Gedroogde paddenstoelen
• 1 kilo ongekookte zuurkool
• zout en peper
• olijfolie
• 3 uien, in blokjes gesneden
• bouillonblokje van champignons (of andere bouillon)
• verse peterselie (in stukjes gehakt)

Aan de slag!

Was de champignons en laat ze minstens 6 uur in een pan met koud water staan. Breng de pan de volgende dag aan de kook, voeg de bouillon toe en kook tot de paddenstoelen zacht zijn. Voeg zout (als dat nodig is) en peper toe.

Bak de uien in olijfolie (in een grote pan), voeg de zuurkool toe en bak het geheel een paar minuten, voeg vervolgens het kookwater (ongeveer 2 cups) van het paddenstoelenwater toe en voeg de paddenstoelen zelf toe. Kook ongeveer twee uur tot de zuurkool helemaal zacht is. Mix het mengsel goed en hak het in kleine stukjes, voeg zout, peper en peterselie toe.

Haal de bloem door een zeef en maak vervolgens een klein gat in het midden van de bloem, voeg daar een snufje zout en de olie aan toe. Voeg beetje bij beetje warm water toe en kneed het deeg, terwijl je de bloem van de buitenkant richting het holletje met olie en zout beweegt. Kneed het deeg tot het zacht en flexibel is (duurt ongeveer een half uur!). Doe het in een schaal en leg er een theedoek overheen. Doe vervolgens water in een pan met een beetje zout en breng het aan de kook.

Verdeel het deeg in twee delen, rol er grote pannenkoeken van. Snijd vervolgens kleine cirkeltjes uit met bijvoorbeeld een klein glas of een deegsnijder. Leg een beetje vulling in het midden van zo’n cirkeltje, vouw het dubbel en duw de uiteinden van de dumplings naar beneden met een vork oid. Kook de dumplings tot ze zacht zijn (3 tot 5 minuten). Serveer met in olie (of liefst nog boter) gebakken gesneden uitjes. Je kunt de dumplings zelf ook nog even meebakken.

Wil je meer lezen over de Poolse kersttradities? Check dan www.polenvoornederlanders.nl.