De geschiedenis van de kerstboom [infographic]

Zonder nadenken zetten we elk jaar een heerlijk geurende Nordmann (of prachtig perfecte nepboom) in onze huiskamer. We versieren hem met lichtjes, ballen en slingers. Maar waarom doen we dat eigenlijk? Hoe is dat gebruik ontstaan? En wat betekent de kerstboom tegenwoordig voor ons?

De oorsprong

Natuurlijk zetten we elk jaar zo’n boom in de kamer, omdat het er gezellig en uitziet en we genieten van de sfeervolle verlichting. Maar dat verklaart natuurlijk niet waarom we er ooit mee begonnen zijn. Het is je vast wel eens opgevallen dat de traditionele kleuren van kerst rood en groen zijn. Rood staat voor het bloed van Christus. De kerstboom is groen, het is een voor-christelijk, “heidens” vruchtbaarheidssymbool. De groenblijvende boom vertegenwoordigt de vernieuwing van het leven en de eeuwige hoop.

Over de ouderdom van het gebruik van de kerstboom is niet iedereen het eens. Het heeft waarschijnlijk een Oudgermaanse oorsprong, waarbij de boom (een eik) centraal stond in een midwinterviering (eigenlijk de kortste dag van het jaar, op 21 december). Mogelijk werd die boom dan verlicht. Als de boom in de winter oud was, werd deze verbrand voor de warmte. In het 15e eeuwse Letland, was de versierde boom het middelpunt van de festiviteiten. Jonge mannen en vrouwen dansten eromheen en op de laatste dag van de festiviteiten, werd de boom verbrand. Volgens veel bronnen was Martin Luther degene die de verlichte kerstboom introduceerde.

Het Christendom en het kerstfeest

De Christelijke kerken, en vooral de Rooms-katholieke Kerk, hebben de kerstboom lange tijd geweerd. De kerstboom heeft met de inhoud van het christelijke kerstfeest namelijk helemaal niets te maken. Opvallend genoeg zijn het juist hun negentiende-eeuwse geestverwanten die ervoor hebben gezorgd dat de kerstboom in Nederland ingang vond. Kenden eerst alleen rijke gezinnen het gebruik van een spar in huis, in de negentiende eeuw bezorgde de zondagsschool hem brede populariteit. De Christelijke zondagsschool was niet alleen een geschikte manier om het evangelie te verspreiden, maar ook om armen van middelen te voorzien.

Sindsdien staat de kerstboom volgens sommige kerken symbool voor ‘het Licht’. De katholieke kerk heeft toen haar eigen Christelijke betekenis aan de boom gegeven. De driehoekige vorm van de kerstboom zou de heilige drie-eenheid van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest vertegenwoordigen.

Infographic

De site ChristmasTreeMarket.com maakte onderstaande infographic, die alle hoogtepunten uit de geschiedenis van de kerstboom laat zien. Van het simpele begin in het 15e eeuwse Letland, tot het portret van de boom in geliefde klassiekers, van de jaarlijkse ’tree lighting ceremony’ bij Rockefeller Center in New York, tot de ‘nep’boom die tegenwoordig in heel veel huiskamers staat. Wist je bijvoorbeeld dat de eerste nepboom stamt uit 1813? Klik op de afbeelding voor een vergroting.